Trẻ em dưới 1 tuổi có hệ miễn dịch còn non yếu, khả năng đề kháng kém nên rất dễ bị các mầm bệnh nguy hiểm tấn công. Vì vậy, việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch trong giai đoạn đầu đời là vô cùng quan trọng. Bố mẹ cần theo sát lịch tiêm vắc xin được khuyến cáo bởi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) để giúp con được bảo vệ toàn diện. Tiêm vắc xin đúng thời điểm sẽ giúp trẻ chủ động phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng và tử vong ở trẻ sơ sinh.

1. Vì sao cần tiêm chủng cho bé dưới 1 tuổi đầy đủ và đúng lịch?

Khi mới chào đời, trẻ sơ sinh nhận được một lượng kháng thể thụ động từ mẹ trong suốt thai kỳ. Sau sinh, sữa mẹ tiếp tục cung cấp thêm kháng thể bề mặt sIgA — với hàm lượng cao gấp 10–100 lần so với lượng có trong máu — giúp tạo nên hàng rào miễn dịch thụ động vững chắc, bảo vệ trẻ khỏi nhiều tác nhân gây bệnh bên ngoài môi trường.

Tuy nhiên, từ tháng thứ 3 đến tháng thứ 6 sau sinh, lượng miễn dịch thụ động này bắt đầu giảm dần. Trong khi đó, miễn dịch chủ động (miễn dịch tự thân) của trẻ còn yếu, chưa thể tự sản sinh đủ kháng thể để chống lại mầm bệnh. Điều này khiến trẻ rất dễ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có nguy cơ gặp biến chứng nặng và thậm chí tử vong.

Theo thống kê của Trung tâm Thống kê Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (1980):

• Các bệnh truyền nhiễm gây ra 12,5% tổng số ca tử vong ở trẻ sơ sinh,

• Gây mất gần 400.000 năm tuổi thọ tiềm tàng do tử vong sớm,

• Chiếm 9% số ca tử vong ở trẻ nhẹ cân và hơn 18% ca tử vong sau sinh.

Chính vì vậy, bám sát lịch tiêm chủng cho bé dưới 1 tuổi là biện pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả nhất. Việc tiêm đầy đủ, đúng lịch giúp trẻ:

• Tạo miễn dịch chủ động để chống lại các bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm.

• Giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng và tử vong.

• Xây dựng nền tảng sức khỏe vững chắc ngay từ những năm tháng đầu đời.

Bên cạnh lợi ích bảo vệ sức khỏe cá nhân, tiêm chủng đúng lịch còn giúp giảm gánh nặng cho hệ thống y tế, tiết kiệm chi phí điều trị và hạn chế những di chứng nặng nề có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống sau này.

2. Lịch tiêm chủng cho bé dưới 1 tuổi theo khuyến cáo của WHO

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo rằng trẻ dưới 1 tuổi cần được tiêm đầy đủ và đúng lịch các loại vắc xin quan trọng trong năm đầu đời. Đây là giai đoạn hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, vì vậy việc tiêm chủng giúp tạo hàng rào bảo vệ sớm, ngăn ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.

Nếu bỏ lỡ hoặc tiêm không đủ liều, trẻ có thể mất cơ hội được bảo vệ toàn diện, làm tăng nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nặng sau này. Do đó, bố mẹ nên chủ động theo dõi và tuân thủ lịch tiêm chủng được khuyến nghị để đảm bảo trẻ được phát triển khỏe mạnh và an toàn.

LỊCH TIÊM ĐẦY ĐỦ CHO TRẺ TỪ 0-12 THÁNG TUỔI
Vắc xin		Sơ sinh	2 tháng	3 tháng	4 tháng	6 tháng	7 tháng	8 tháng	9 tháng	10 tháng	12 tháng
BCG – Vắc xin Lao liều sơ sinh		✔
Heberbiovac, Gene-HBvax, Euvax B – Vắc xin Viêm gan B liều sơ sinh		✔
Infanrix Hexa (Bỉ)/ Hexaxim (Pháp) (vắc xin 6 trong 1)	Bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib và viêm gan B		✔	✔	✔
Pentaxim (Pháp)/ Infanrix IPV+Hib (Bỉ) (vắc xin 5 trong 1)	Bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và Hib
Rotarix (Bỉ)	Tiêu chảy cấp do Rotavirus		✔	✔
Rotateq (Mỹ)			✔	✔	✔
Rotavin (Việt Nam)			✔	✔
Synflorix (Bỉ)	Các bệnh do phế cầu khuẩn		✔	✔	✔					✔
Prevenar 13 (Bỉ)			✔	✔	✔						✔
VA-Mengoc-BC (Cu Ba) Viêm màng não do não mô cầu tuýp B,C						✔		✔
Vaxigrip Tetra (Pháp)/ Influvac (Hà Lan)- Cúm						✔	✔
MVVac (Việt Nam) – Sởi									✔		✔
Priorix (Bỉ) – Sởi, Quai bị, Rubella									✔
Menactra (Mỹ) – Viêm màng não do mô cầu tuýp A, C, Y, W-135									✔		✔
Imojev (Thái Lan) – Viêm não Nhật Bản									✔
Varilrix (Bỉ)	Thủy đậu								✔		✔
Varivax (Mỹ)/ Varicella (Hàn Quốc)											✔
MMR-II (Mỹ) phòng Sởi – Quai bị – Rubella											✔
Jevax (Việt Nam) – viêm não Nhật Bản											✔
Twinrix (Bỉ) – viêm gan A+B											✔
AVAXIM 80U (Pháp)  – Viêm gan A											✔

 

Năm đầu đời là “giai đoạn vàng” để giúp trẻ xây dựng hệ miễn dịch vững chắc. Việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch không chỉ giúp bé được bảo vệ trước nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mà còn giảm đáng kể nguy cơ biến chứng và tử vong. Dưới đây là những loại vắc xin quan trọng mà phụ huynh cần đặc biệt lưu ý trong năm đầu đời của con.

2.1 Vắc xin phòng Lao (BCG)

Ngay sau khi chào đời, trẻ nên được tiêm vắc xin phòng lao BCG trong vòng 24 giờ đầu. Đây là mũi tiêm có tác dụng phòng bệnh lao, đặc biệt là các thể lao nặng như lao màng não hay lao kê – những bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được bảo vệ từ sớm. Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ mắc lao cao, vì vậy việc tiêm BCG cho trẻ sơ sinh được xem là một trong những bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe bé ngay từ những ngày đầu tiên.

2.2 Vắc xin phòng Viêm gan B liều sơ sinh

Vắc xin viêm gan B sơ sinh cần được tiêm trong vòng 24 giờ đầu sau khi trẻ chào đời. Đây là khoảng thời gian “vàng” để ngăn ngừa nguy cơ lây truyền virus viêm gan B từ mẹ sang con. Virus này nếu xâm nhập vào cơ thể trẻ có thể dẫn đến viêm gan mạn tính, xơ gan hoặc thậm chí là ung thư gan trong tương lai. Vì vậy, tiêm đúng thời điểm giúp vắc xin phát huy hiệu quả bảo vệ tối đa, giảm nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng.

2.3 Vắc xin 5 trong 1 / 6 trong 1

Khi trẻ được 2 tháng tuổi, bố mẹ cần cho bé tiêm mũi vắc xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1 và tiếp tục tiêm nhắc theo lịch của bác sĩ. Đây là vắc xin kết hợp có tác dụng phòng ngừa nhiều bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cùng lúc như bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib và viêm gan B (đối với 6 trong 1). Những bệnh này đều có thể gây biến chứng nặng, thậm chí tử vong, nên việc tiêm phòng đúng lịch là cách tốt nhất để bảo vệ trẻ.

2.3 Vắc xin phòng Phế cầu khuẩn (dịch vụ)

Từ khi trẻ được 6 tuần tuổi, bố mẹ có thể cho bé tiêm vắc xin phòng phế cầu khuẩn. Đây là loại vắc xin giúp phòng ngừa các bệnh nguy hiểm như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa hay nhiễm khuẩn huyết do phế cầu gây ra. Phế cầu là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ nhỏ vì viêm phổi, lại có khả năng kháng thuốc cao. Chủ động tiêm phòng giúp trẻ giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh và biến chứng.

2.4 Vắc xin phòng Tiêu chảy do Rotavirus

Vắc xin ngừa Rotavirus được sử dụng dưới dạng uống, bắt đầu từ khi trẻ đủ 6 tuần tuổi, và cần uống đủ 2–3 liều tùy theo loại vắc xin. Rotavirus là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp nặng ở trẻ nhỏ, dẫn đến mất nước nghiêm trọng và có thể đe dọa tính mạng nếu không xử lý kịp thời. Tiêm phòng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, nhập viện, và giúp bé có hệ tiêu hóa khỏe mạnh hơn trong những năm đầu đời.

2.5 Vắc xin Cúm mùa

Khi trẻ được 6 tháng tuổi, bố mẹ có thể cho bé tiêm vắc xin cúm mùa. Loại vắc xin này giúp phòng các chủng cúm A/H3N2, A/H1N1 và cúm B – những chủng cúm phổ biến dễ gây biến chứng ở trẻ nhỏ. Trẻ dưới 2 tuổi có hệ miễn dịch yếu, nếu mắc cúm rất dễ bị viêm phổi hoặc bội nhiễm. Tiêm phòng cúm định kỳ hằng năm là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe của trẻ, đặc biệt trong mùa dịch.

2.5 Vắc xin phòng Viêm màng não mô cầu (BC và ACYW)

Từ 6 tháng tuổi, trẻ có thể được tiêm vắc xin phòng viêm màng não mô cầu. Đây là căn bệnh có thể tiến triển rất nhanh, gây tử vong chỉ sau 24 giờ nếu không được điều trị kịp thời và có thể để lại nhiều di chứng nặng nề về thần kinh. Tiêm phòng giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, đồng thời bảo vệ cộng đồng khỏi sự lây lan của vi khuẩn mô cầu.

2.6 Vắc xin phòng Viêm não Nhật Bản

Khi trẻ đủ 12 tháng tuổi, bố mẹ cần đưa trẻ đi tiêm vắc xin phòng viêm não Nhật Bản. Đây là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao và có thể để lại di chứng thần kinh suốt đời. Việt Nam là khu vực lưu hành bệnh, đặc biệt trong mùa hè, do đó tiêm phòng đúng lịch là biện pháp hiệu quả nhất để bảo vệ trẻ.

2.7 Vắc xin Thủy đậu (dịch vụ)

Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm có khả năng lây lan rất nhanh và dễ gây biến chứng nếu không điều trị đúng cách. Khi trẻ đủ 12 tháng tuổi, bố mẹ nên cho bé tiêm vắc xin phòng thủy đậu để tránh các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm não hay nhiễm trùng máu. Ngoài ra, tiêm phòng còn giúp hạn chế để lại sẹo trên da bé sau khi mắc bệnh.

2.8 Vắc xin Sởi đơn, Sởi – Quai bị – Rubella (MMR)

Sởi là một bệnh truyền nhiễm cấp tính có khả năng lây lan nhanh chóng qua đường hô hấp, không chỉ trong cộng đồng mà còn có thể bùng phát xuyên biên giới. Trẻ nhỏ là đối tượng dễ bị nhiễm bệnh nhất do cơ thể chưa có khả năng tự sản sinh kháng thể đặc hiệu chống lại virus sởi. Bệnh thường có các biểu hiện đặc trưng như sốt, ho khan, phát ban toàn thân, mắt đỏ, sợ ánh sáng.

Điều đáng lo ngại là sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng và kéo dài suốt đời như viêm tai giữa, viêm giác mạc, viêm màng não, viêm não, viêm phổi và thậm chí là mất thị lực vĩnh viễn. Nếu trẻ không được tiêm phòng đúng và đủ liều theo khuyến cáo của WHO, nguy cơ bùng phát dịch sởi sẽ tăng cao do không đạt miễn dịch cộng đồng.

Tại Việt Nam hiện nay, các loại vắc xin sởi được cấp phép lưu hành bao gồm: vắc xin sởi đơn MVVac (Việt Nam) và vắc xin phối hợp 3 trong 1 gồm MMR II (Mỹ) và Priorix (Bỉ). Việc chủ động tiêm phòng đầy đủ giúp trẻ được bảo vệ sớm, ngăn ngừa biến chứng và góp phần kiểm soát dịch bệnh trong cộng đồng.

2.9 Vắc xin Viêm gan A và Viêm gan A + B

Viêm gan được xem là một trong những “sát thủ thầm lặng” bởi các triệu chứng ban đầu thường không rõ ràng, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Khi phát hiện thì bệnh đã có thể tiến triển đến giai đoạn mạn tính, dẫn đến xơ gan, suy gan hoặc ung thư gan, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe lâu dài.

Viêm gan A tuy ít gặp hơn nhưng cũng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được tiêm phòng. Trong khi đó, viêm gan B lại phổ biến hơn và có khả năng lây truyền từ mẹ sang con trong lúc sinh hoặc ngay sau sinh. Đây chính là lý do WHO luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch để bảo vệ trẻ ngay từ những ngày đầu đời.

Tại Việt Nam, các vắc xin phòng viêm gan B hiện có gồm: Engerix B (Bỉ), Euvax B (Hàn Quốc), Heberbiovac (Cuba) và Gene-HBvax (Việt Nam). Đối với viêm gan A, có Havax (Việt Nam) và Avaxim 80U (Pháp). Chủ động tiêm phòng không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ mà còn góp phần giảm gánh nặng bệnh tật cho cả cộng đồng.